Θέατρο Φάμπρικας , το αρχαιότερο της Κύπρου!!!

Στην Πάφο, η οποία υπήρξε πρωτεύουσα της Κύπρου κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο θέατρο της Κύπρου. Το θέατρο, βρίσκεται στη νότια πλαγιά του λόφου της Φάμπρικας , στην Κάτω Πάφο και σε μικρή απόσταση από τις κατακόμβες της Αγίας Σολωμονής . Ήταν σε χρήση για περισσότερο από 6 αιώνες .  Η ανέγερσή του χρονολογείται με την ίδρυση της πόλης στα τέλη του 4ου αι. π. Χ. και καταστράφηκε από σεισμούς στα τέλη του 4ου αι. μ. Χ. Στη συνέχεια , το οικοδομικό του υλικό υπέστη μεγάλες ζημιές από λιθορυχία. Κατά την περίοδο των  Σταυροφοριών μέχρι και τα Ενετικά και Οθωμανικά χρόνια ο χώρος πάνω από τα  αρχαία κατάλοιπα χρησιμοποιήθηκε για γεωργικούς και βιοτεχνικούς σκοπούς. Εκτιμάται με βάση τα ευρήματα ότι στην κορυφή του λόφου της Φάμπρικας λειτουργούσε εργοστάσιο επεξεργασίας ζάχαρης!

Σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος  στο λόφο της Φάμπρικας  αποτελεί μνημείο  Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Τα κατάλοιπα του αρχαίου θεάτρου , το οποίο  αποτελούσε σημαντικό κέντρο πολιτισμού για την πόλη και την περιοχή της Πάφου έφερε στο φως η Αυστραλιανή αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ, υπό τη Διεύθυνση του Δρος  Craig Barker. Η Αυστραλιανή Αποστολή , η οποία ανασκάπτει τη θέση αυτή από το 1995, έχει επίσης εντοπίσει τουλάχιστον πέντε αρχιτεκτονικές φάσεις, οι οποίες αντιστοιχούν στις διάφορες καλλιτεχνικές τάσεις της ελληνιστικής και ρωμαϊκής τέχνης. Μετά την καταστροφή του θεάτρου, το αρχιτεκτονικό υλικό του χρησιμοποιήθηκε ως οικοδομικό υλικό σε άλλα μεταγενέστερα κτήρια και για το λόγο αυτό σήμερα σώζονται μόνο αποσπασματικά ίχνη του οικοδομήματος.

Το 2010 , η αρχαιολογική σκαπάνη του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ είχε αποκαλύψει  νοτιοανατολικά του θεάτρου ένα Ρωμαϊκό νυμφαίο  ή δημόσια κρήνη  και έναν λιθόστρωτο Ρωμαϊκό δρόμο στα νότια του θεάτρου.

Σύμφωνα με το τμήμα Αρχαιοτήτων , ο  λιθόστρωτος  Ρωμαϊκός δρόμος ,  8,40 περίπου μέτρα πλάτους,  λειτουργούσε ως ο κύριος δρόμος πρόσβασης στο θέατρο και στο νυμφαίο. Η ομάδα υπολογίζει ότι, ο δρόμος αυτός  λειτουργούσε ως μια κεντρική οδική αρτηρία της αρχαίας πόλης, ο οποίος  οδηγούσε στην Βορειοανατολική πύλη .

Η παρουσία του δρόμου αυτού επιβεβαιώνει ότι η αρχαία Νέα Πάφος είχε οικοδομηθεί βάσει του τυπικού Ιπποδάμειου Ελληνιστικού πολεοδομικού συστήματος. Η ανακάλυψη μεγάλου αριθμού τμημάτων από γρανιτένιους κίονες στο χώρο του θεάτρου επιβεβαιώνει ότι ο δρόμος αυτός ήταν εξαιρετικής σημασίας. Οι κίονες πιθανόν να είχαν εισαχθεί στο νησί για την κατασκευή κιονοστοιχιών κατά μήκος όλων των κύριων δρόμων σε όλη τη Ρωμαϊκή πόλη.

Νοτιοανατολικά του θεάτρου , οι ανασκαφές από την Αυστραλιανή αποστολή , έφεραν στο φως ένα κτίσμα μήκους πέραν των είκοσι μέτρων και πλάτους πέντε μέτρων κτισμένο με μεγάλους πελεκημένους λίθους. Στο κτίριο , το οποίο έχει υδατοστεγής εσωτερικούς χώρους  , βρέθηκε επίσης και ψηφιδωτό δάπεδο διακοσμημένο με απλά μοτίβα. Πρόκειται για Νυμφαίο ,  ρωμαϊκό κτίσμα με σιντριβάνι που προσέδιδε μια τάξη στην αρχιτεκτονική όψη της περιοχής του θεάτρου και που τροφοδοτούσε την πόλη με καθαρό νερό. Στην κορυφή του τοίχου της πρόσοψης βρέθηκαν μικρά κοιλώματα λαξευτά στο λίθο, τα οποία αποτελούν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι της αρχαιότητας και εικάζεται ότι θα το έπαιζαν οι εργάτες κατά τη διάρκεια ανέγερσης του οικοδομήματος.

Το Νυμφαίον χρονολογείται στις αρχές του 2ουαι. μ. Χ. και αποτελεί απόδειξη της υψηλής τεχνογνωσίας των Ρωμαίων για τη διαχείριση του νερού και την ικανότητά τους για διαμόρφωση ανοικτών χώρων μέσα στην πόλη. Στο εμπρόσθιο τμήμα του Νυμφαίου βρέθηκε μικρή δεξαμενή επενδυμένη με υδραυλικό κονίαμα, όπου εικάζεται ότι θα ξεδιψούσαν οι περαστικοί. Με την κατάρρευση του συστήματος υδροδότησης, αποτέλεσμα του σεισμού των τελών του 4ου μ.Χ. , ο χώρος του νυμφαίου κατέληξε να χρησιμοποιείται ως χώρος απόρριψης οικοδομικού υλικού του θεάτρου  και άλλων κτισμάτων.

Παράλληλα με την ανασκαφή, οι εργασίες της αποστολής περιλάμβαναν μελέτη του αρχαιολογικού υλικού που βρέθηκε σε προηγούμενες ανασκαφικές περιόδους, μεταξύ των οποίων τη μελέτη εκατοντάδων θραυσμάτων εφυαλωμένης κεραμικής της περιόδου των Σταυροφόρων. Η κεραμική αυτού του τύπου θα παραγόταν σε κάποιον κεραμικό κλίβανο που ίσως βρισκόταν στο χώρο του θεάτρου, αλλά δεν έχει ακόμη εντοπισθεί.

Το 2016, σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων , οι ανασκαφές στην κορυφή του λόφου Φάμπρικα, πίσω από το κοίλο του θεάτρου, έφεραν στο φως  κατάλοιπα ενός μεγάλου Μεσαιωνικού ή μεταγενέστερου κτίσματος το οποίο είχε εντοπιστεί κατά τις προηγούμενες ανασκαφικές περιόδους. Η παρουσία εδώ μεγάλου αριθμού χοανόσχημων καλουπιών και δοχείων που προορίζονταν για την επεξεργασία και την αποθήκευση ζάχαρης, ενισχύει την άποψη ότι, το κτίριο αυτό ίσως λειτουργούσε ως αποθήκη ή κτίριο όπου διεξάγονταν βιοτεχνικές εργασίες. Επίσης, το κτίσμα αποτελεί ένδειξη ότι η χρήση του χώρου άλλαξε όταν το θέατρο έπαυσε να φιλοξενεί παραστάσεις.

Το  2017 , κατασκευάστηκε ένα τρισδιάστατο πρότυπο εικονικής πραγματικότητας του αρχαίου θεάτρου, το οποίο επιτρέπει στο κοινό να αποκτά μια ιδέα του μεγέθους του θεάτρου της Αντωνίνειας φάσης και της αρχιτεκτονικής εξέλιξης του κτηρίου καθώς και να αντιλαμβάνεται τη δραματική αλλαγή του αστικού περιβάλλοντος της Πάφου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Παράλληλα με τις ανασκαφές, η Γαλλική αποστολή άρχισε την καταγραφή και τη μελέτη των υπόγειων λατομείων του λόφου της «Φάμπρικας», τα οποία φαίνεται να χρησιμοποιήθηκαν μόνο κατά την Ελληνιστική περίοδο. Η παρουσία στοιχείων πουαντιστοιχούν σε διαφορετικές περιόδους καθώς και οι λατρευτικές εγκαταστάσεις, καθιστούν τον λόφο «Φάμπρικα», ένα μοναδικό σύνολο, το οποίο μπορεί να συγκριθεί  με τα λατομεία των Συρακουσών και της Πέτρας.

Ο λόφος «Φάμπρικα» φαίνεται ότι κατοικείτο από τα τέλη της Ελληνιστικής  περιόδου και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, χωρίς να μπορεί να προσδιορισθεί ακριβώς  μέχρι ποια χρονολογία. Επίσης, απουσιάζουν στοιχεία για εγκατάσταση στο χώρο κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Κατά τη Μεσαιωνική περίοδο η περιοχή κατοικήθηκε εν μέρει.

Το θέατρο της Πάφου είναι το μόνο αρχαίο θέατρο της Κύπρου που δεν έχει υποστεί σύγχρονη αποκατάσταση και για το λόγο αυτό είναι το μόνο μνημείο αυτής της κατηγορίας στο οποίο είναι ορατές όλες οι φάσεις της αρχιτεκτονικής του εξέλιξης.