Η αρχαία νεκρόπολις στο Αναβαργός , με την ονομασία Ελληνόσπηλιοι , είναι ένας αρχαιολογικός χώρος εξαιρετικά μεγάλης σημασίας αλλά άγνωστος τόσο για τους ξένους επισκέπτες όσο και για τους περισσότερους κατοίκους της Επαρχίας Πάφου και της Κύπρου γενικότερα.
Οι Ελληνόσπηλιοι , βρίσκονται στη νότια πλευρά της κοινότητας Αναβαργός που εντάσσεται μέσα στα όρια του δήμου Παφου. Είναι μέρος ενός εκτενέστατου νεκροταφείου των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων με αρκετά δείγματα λαξευτών τάφων από τους οποίους πολλοί έχουν συληθεί. Εν τούτοις ότι απέμεινε είναι τρία συνεχόμενα και αλληλένδετα μνημειακά ταφικά σύνολα , με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά γνωρίσματα. Κηρύχθηκαν αρχαία μνημεία Α΄ πίνακα από το τμήμα αρχαιοτήτων.
Ο μεγαλύτερος και σημαντικότερος από τους τρεις τάφους συναγωνίζεται , στις λεπτομέρειες της αρχιτεκτονικής του κατασκευής , τη μεγαλοπρέπεια και επιβλητικότητα των μνημειακών τάφων των Βασιλέων στην Κάτω Πάφο.
Πρόκειται για μεγάλο και ενιαίο ταφικό συγκρότημα, ολότελα λαξευμένο στο σκληρό ασβεστολιθικό βράχωμα , που πλαισιώνεται από μια τετράγωνη ,υπαίθρια αυλή , βάθους τριών περίπου μέτρων από την επιφάνεια του εδάφους. Στη νότια και ανατολική πλευρά της αυλής , σχηματίζονται δυο ομοιόμορφες στοές ,πλάτους 1,45 μέτρων , που η κάθε μια υποβαστάζεται από οκτώ τετράγωνους μονολιθικούς πεσσούς σε ευθύγραμμη διάταξη.
Στους κάθετους λαξευτούς τοίχους των δυο στοών επινοήθηκαν σε ίσες αποστάσεις διάφορα ανισομεγέθη ,ορθογώνια ανοίγματα -δρόμοι που οδηγούν σε μεγάλους νεκρικούς θαλάμους, ορθογώνιου ή τετράγωνου σχήματος , με επίπεδες στέγες. Ο μεγαλύτερος νεκρικός θάλαμος βρίσκεται στο μέσο του τοίχου της νότιας στοάς και είναι προσιτός από μια μεγάλη είσοδο με επιμελημένη , εγχάρακτη γραμμική διακόσμηση.
Το σύνολο των αρχιτεκτονικών δεδομένων του τάφου εντάσσεται χρονολογικά στο τέλος των Ελληνιστικών και τις αρχές των Ρωμαϊκών χρόνων και θυμίζει τη γενική αρχιτεκτονική μορφή των τάφων των Βασιλέων στην Κάτω Πάφο.
Όλοι οι νεκρικοί θάλαμοι φαίνεται να χρησιμοποιήθηκαν για πολλές διαδοχικές ταφές κυρίως στη Ρωμαϊκή εποχή , που αναμφίβολα, τις συνόδευαν πλούσια ταφικά κτερίσματα τα οποία καρπώθηκαν οι άγνωστοι μέχρι σήμερα τυμβωρύχοι.
Μερικά παραδείγματα των τοιχογραφιών με ολοκάθαρα σχήματα σταυρών μαρτυρούν ότι οι τάφοi χρησιμοποιήθηκαν σε μεταγενέστερες περιόδους σαν παρεκκλήσι από τους χριστιανούς.
