Φοίνικας : Ένα πανέμορφο χωριό στο οποίο πριν από μερικά χρόνια οι κάτοικοι του ζούσαν τις χαρές και τις λύπες της ζωής. Σήμερα η μυρωδιά της εγκατάλειψης, η ερήμωση και η μελαγχολία το έχουν κυριεύσει.
Βρίσκεται στην επαρχία Πάφου, σε μια ειδυλλιακής ομορφιάς τοποθεσία, περίπου 3 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού Αναρίτα, δίπλα ακριβώς από το φράγμα του Ασπρόκρεμμου.
Αν και η περιοχή έχει αφεθεί στο έλεος του χρόνου ωστόσο δέχεται σχεδόν καθημερινά δεκάδες επισκέπτες. Η εικόνα, που αντικρίζει κάποιος είναι αποκαρδιωτική καθώς συναντά μισογκρεμισμένα και ερειπωμένα σπίτια, χορταριασμένες αυλές, χαλάσματα και οτιδήποτε άλλο «μυρίζει» εγκατάλειψη.
Ο Φοίνικας, παραμένει ίσως το χαρακτηριστικότερο μνημείο εγκατάλειψης της κυπριακής υπαίθρου. Είναι από τα γνωστότερα εγκαταλελειμμένα χωριά της Κύπρου, οι κάτοικοι του οποίου το εγκατέλειψαν ξαφνικά κατά την τουρκική εισβολή, τον Ιούλιο του 1974 .
Το εγκαταλελειμμένο χωριό Φοίνικας είναι γνωστό και ως το «βυθισμένο χωριό». Αυτό προέκυψε λόγω του ότι ορισμένα από τα σπίτια τα οποία είναι χτισμένα στις όχθες του φράγματος του Ασπρόκρεμμου μοιάζουν σαν να βυθίζονται όταν η εισροή νερού στο φράγμα είναι ιδιαίτερα αυξημένη.
Η Ιστορία
Το 1191 μ.Χ, ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, κατά τη Γ΄Σταυροφορία, κατέπλευσε στην Κύπρο μετά από μία καταιγίδα. Οι στρατιώτες του αιχμαλωτίστηκαν από τον Ισαάκιο Κομνηνό, όμως μετά από μία μάχη Βυζαντινών-Βρετανών, ο Ριχάρδος κατάφερε να κατακτήσει το νησί και να υψώσει τη σημαία του. Η βασιλεία του Ριχάρδου διήρκησε για λίγο. Αφού λεηλάτησε την Κύπρο, την πούλησε στο Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών, οι οποίοι πλέον ήταν οι νέοι κύριοί της. Οι «Πτωχοί Ιππότες του νησιού» όπως έγιναν γνωστοί οι Ναΐτες Ιππότες εγκατέστησαν τη διοικητική τους έδρα στη Λευκωσία. Όμως έπρεπε με κάποιο τρόπο να διοικούν και τις γύρω περιοχές. Για αυτό ίδρυσαν την ανώτερη στρατιωτική διοίκηση του Φοίνικα, και στην οποία περιλαμβάνονταν τα τότε χωριά, Φοίνικας, Καλογιαννάκια, Ανώγυρα, Πλατανίσκεια και Αγία Ειρήνη και από τα οποία διοικούσαν τις επαρχίες Πάφου-Λεμεσού. Το εγκαταλελειμμένο σήμερα χωριό Φοίνικας, ήταν ένα φυσικό απόρθητο φρούριο. Αυτό επέλεξαν οι ιππότες για να ελέγχουν την περιφέρεια Πάφου και Λεμεσού.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς, ο Φοίνικας ήταν πλούσιο χωριό από την εποχή των Ναϊτών Ιπποτών. Τον πλούτο και την ευημερία, την αντιλαμβάνεται κανείς, παρατηρώντας την αρχιτεκτονική των κτισμάτων, η οποία δεν συναντιέται σε άλλα χωριά της Κύπρου. Κάθε σπίτι είχε ένα υπερυψωμένο, γύρω στα 2 μέτρα, ισόγειο στο οποίο στάβλιζαν τα ζώα. Από εκεί μία πέτρινη σκάλα οδηγούσε στον άνω όροφο, όπου ήταν η κύρια οικία με τα βοηθητικά δωμάτια. Έτσι σε περίπτωση επίθεσης κάθε σπίτι ήταν ένα απόρθητο φρούριο.
Η πρόσβαση στον Φοίνικα είναι πιο εύκολη από την περιοχή του χωριού Νατά και διαμέσου του Ξεροπόταμου.
